دسترسی ها

 در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان رسیده‌ایم. تا چند روز دیگر (ششم میزان/ مهرماه) قرار است مردم به پای صندوق‌های رأی بروند و رئیس جمهور آینده خود را انتخاب کنند.

در همین حال برخی نامزدان انتخابات ریاست جمهوری و تعدادی از شخصیت‌های سیاسی و رهبران جهادی خواستار به تعویق افتادن انتخابات به زمان دیگری شده‌اند. واقعیت این است که برگزاری انتخابات از همان آغاز با دو مانع عمده روبه‌رو بوده است: اوّل مذاکره صلح ایالات متحده امریکا با طالبان و دوّم ادامه جنگ و ناامنی سراسری در کشور.

به خاطر این دو مانع، تاکنون برگزاری انتخابات سه مرتبه به تعویق انداخته شده است. قرار بود انتخابات در آخر ماه حمل/ فروردین برگزار شود. موانع و مخالفت‌ها باعث شد که تا ماه سرطان/ خرداد به تعویق انداخته شود. بار سوّم نیز برگزاری آن به ششم میزان/ مهرماه وعده داده شد. اکنون که سه روز بیشتر به زمان آن نمانده، برخی بازهم خواستار به تعویق انداختن آن و جایگزین کردن پروسه مذاکره و صلح شده‌اند.

این در حالی‌ است که از آغاز کمپین‌های انتخاباتی سه ماه گذشته است. در این سه ماه ۱۸ کاندیدای انتخابات، قدرت و امکانات خود را به کار گرفته‌اند تا توجّه مردم را به شعارها و برنامه‌های خود جلب کنند. با وجود این فضای تبلیغات انتخاباتی بسیار سرد و بی‌رمق است و مردم نسبت به انتخابات علاقه‌ای از خود نشان نمی‌دهند و شور و نشاط دوره‌های قبل در شهرها دیده نمی‌شود.

گردش کوتاه در شهرهای بزرگ مانند کابل، هرات، مزارشریف و قندهار نشان می‌دهد که کمپین‌ها شور و نشاط تبلیغات دوره‌های قبل را ندارد. برای نمونه بسیاری از خیابان‌های شهر هرات رنگ و بوی انتخاباتی به خود نگرفته است. از چند تن از دکان‌داران این شهر، روز برگزاری انتخابات را پرسیدم، با بی‌اعتنایی گفتند: درست نمی‌دانیم کی است. تعدادی دیگر در پاسخ به این سؤال که به کدام نامزد رأی خواهید داد، گفتند: نمی‌دانیم و برخی دیگر گفتند: هنوز تصمیم نگرفته‌ایم.

از دو سه شهروند هرات پرسیدم چرا فضای تبلیغات انتخاباتی این قدر سرد و بی‌رمق است، یکی از آن‌ها در جوابم این ضرب المثل را بیان کرد: گوسفند به فکر جان و قصاب به فکر دنبه. دیگری با خشم گفت: برادر جان مردم به فکر جان و نان خود مانده‌اند، تو از انتخابات سخن می‌گویی!

سردی فضای انتخابات به چندین عامل باز می‌گردد؛ ما در این نوشته یکی از عوامل اساسی و عمده آن را بررسی می‌کنیم.

تقابل صلح با انتخابات

هرچند ایالات متحده امریکا از سال‌ها پیش با گروه طالبان وارد مذاکره شده بود؛ امّا مذاکرات‌شان چندان جدّی گرفته نمی‌شد. هم‌زمان با کلید خوردن پروسه انتخابات در چند ماه پیش، ترامپ رئیس جمهور امریکا تصمیم گرفت در یک مذاکره جدّی با گروه طالبان، به جنگ ۱۸ ساله افغانستان مهر پایان بزند.

زلمی خلیل‌زاد با نمایندگان طالبان در دوحه قطر پیرامون ختم جنگ و خروج نیروهای امریکایی از افغانستان وارد گفت‌وگو شد.

در جریان این مذاکرات، طالبان طرحی پیشنهاد کردند مبنی بر این‌که انتخابات برگزار نشود و به جای آن دولت موقت ایجاد شود و قدرت را به دست بگیرد. ایالات متحده امریکا و بسیاری از رهبران احزاب سیاسی با حکومت موقت و به تعویق انداختن انتخابات موافق بودند.

استدلال طرفداران صلح و حکومت موقت این است که صلح، ضرورت چهل ساله کشور و خواست تمامی مردم افغانستان است. صلح، تنها کلیدی است که می‌تواند قفل‌های چهل ساله را باز کند و به جنگ و ناامنی و فقر و بیکاری خاتمه دهد. آن‌ها می‌گویند بدون رسیدن به صلح، انتخابات و رئیس جمهور جدید نمی‌تواند مشکلات کشور را حل کند؛ چه بسا که انتخابات خود به مشکلی تبدیل گردد و به نزاع‌های جدیدی دامن بزند.

در مقابل، تیم اشرف غنی، رئیس جمهور و هوادارانش در حکومت وحدت ملی برای برگزاری انتخابات پا فشاری می‌کنند. آن‌ها می‌گویند تنها دولتِ قوی مشروعِ برآمده از انتخابات می‌تواند پروسه صلح را پیش ببرد و با اقتدار ملّی، با مخالفان مذاکره و صلح کند.

دلیل دیگری تیم اشرف غنی برای ضرورت برگزاری انتخابات این است که می‌گویند با قدرت‌طلبی و زیاده‌خواهی که در طالبان می‌شناسیم، ممکن است مذاکره و جریان صلح با این گروه سال‌ها طول بکشد. خلأ قدرت مشروع خطرات زیادی برای کشور دارد.

این‌گونه مناظرات ناشی از تقابل صلح و انتخابات، مردم، نامزدان و هواداران‌شان را به تردید انداخته و حتّی برخی از نامزدان مخالفت خود را با برگزاری انتخابات در ماه میزان اعلام کرده‌اند.

کرزی و انتخابات

هم‌اکنون که چند روز بیش‌تر به روز برگزاری انتخابات نمانده است، بسیاری از رهبران سیاسی خواهان تعطیلی یا به تعویق افتادن انتخابات و به جریان افتادن پروسه صلح شده‌اند.

حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین در رأس جریانی قرار گرفته که با برگزاری انتخابات مخالف‌اند. روز دوشنبه هفته جاری، جمعی از رهبران سیاسی و جهادی در خانه  حامد کرزی، در نشستی، خواستار به تعویق افتادن انتخابات شدند.

در اعلامیه‌ای که در پایان این نشست منتشر شد، آمده است که انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان، کشور را به بحران عمیق‌تر و وسیع‌تر سیاسی و اجتماعی کشانده و به داعیه صلح نمی‌تواند کمک کند.
در اعلامیه رهبران سیاسی و جهادی آمده است: اوضاع امنیتی جاری، کنترل نداشتن حکومت بر بخش‌هایی از کشور، عدم اعتماد وسیع مردم افغانستان به مجریان و سازمان‌دهندگان انتخابات ریاست‌جمهوری و باور عمیق مردم به مهندسی گسترده انتخابات از علّت‌هایی است که امیدواری به برگزاری انتخابات شفاف را کاهش داده‌است.

این چهره‌های سیاسی و رهبران جهادی گفته‌اند: توجّه به روند صلح را نمی‌توان و نباید به تعویق انداخت؛ بلکه باید تمام توجّه و همّ خود را متوجه تأمین صلح و پایان خون‌ریزی در کشور نمود.
آن‌ها هم‌چنین تأکید کرده‌اند که به‌زودی یک کارزار وسیع و گسترده را راه‌اندازی خواهند کرد تا روند صلح را در کشور دوباره احیا کند.

تعدادی از نامزدان انتخابات نیز خواهان به تعویق افتادن انتخابات شده‌اند. از جمله دو روز پیش عنایت الله حفیظ نامزد انتخابات ریاست جمهوری، از کمیسیون انتخابات خواست انتخابات را برای مدّتی به تأخیر بیندازد.

وی هشدار داد که اگر انتخابات عادلانه برگزار نشود، نتیجه آن را نخواهد پذیرفت.

تقلب‌های وسیع سازمان‌یافته، یکی از نگرانی‌های عمده رهبران سیاسی و تعدادی از نامزدان انتخابات است. آن‌ها می‌گویند فضای ناامن و جنگی، فرصت تقلب و خیانت را در انتخابات فراهم می‌کند. بنابراین بهتر است انتخابات در این وضعیت برگزار نشود.

مهم‌تر از همه این‌که سخنگویان طالبان بارها مخالفت خود را با برگزاری انتخابات اعلام کرده و تهدید کرده‌اند که اجازه برگزاری انتخابات را به دولت نخواهد داد. واقعیت این است که اکنون موضع بسیاری از رهبران سیاسی درباره عدم برگزاری انتخابات با موضع طالبان در این مورد یکسان شده است.

طالبان از آغاز مخالف برگزاری انتخابات بود، اکنون تعدادی از رهبران سیاسی با این گروه هم‌صدا شده خواستار به تعویق انداختن انتخابات شده‌اند.

چند روز بیشتر به زمان برگزاری انتخابات باقی نمانده است. کمیسیون انتخابات آمادگی‌های لازم را گرفته و ظاهراً دولت تصمیم جدّی دارد که این‌بار انتخابات را در زمان تعیین شده برگزار کند. مخالفان؛ اعم از طالبان و رهبران سیاسی نیز به تهدید خود ادامه می‌دهند. منتظر بمانیم و ببینیم که انتخابات برگزار می‌شود یا خیر.

جمال الدّین غیاثی